Geschiedenis
Voerstreek
De Voerstreek heeft door de eeuwen heen een roemruchtige geschiedenis doorgemaakt, die het lezen de moeite waard maakt. Van de prehistorie tot het heden, er is van ieder stukje geschiedenis wel iets terug te vinden in onze omgeving. Of het nu gaat om vuursteengroeves of oude bouwwerken u vindt het allemaal.
EEN LEGPUZZEL UIT HET VERLEDEN
Het deel van Europa waartoe de Voerstreek behoort, is van in de prehistorie een plek waardoor mensen zich voelden aangetrokken. De ondergrond, het landschap, de aanwezigheid van veel water en de ligging in de nabijheid van Maas en Rijn, zal daaraan niet vreemd zijn geweest. Vele duizenden jaren voor onze tijdrekening bewerkten onze prehistorische voorouders er de silexsteen die er voor het rapen lag. De Romeinen exploiteerden er één, mogelijk zelfs twee grote villa’s en de Frankische en Karolingische vorsten onderhielden er een koningshoeve. Ons gebied was erg begeerd en in het spanningsveld tussen Oost- en West-Frankenland werd er tussen de lokale leenheren flink geruzied.
Geschiedenis van de Voerstreek
NA DE SLAG VAN WOERINGEN IN 1288
Toen hertog Jan I van Brabant in de Slag van Woeringen (5 juni 1288) het pleit won, werd ons gebied definitief naar het westen georiënteerd. Over het prinsbisdom Luik heen werden wij, als Landen van Overmaze, bestuurd vanuit Brabant dat ons later mee deed opgaan in de Bourgondische invloedssfeer en de Nederlanden van keizer Karel V en zijn Habsburgse opvolgers. Maar onder Spaans bewind werden wij nogmaals een stuk slagveld in het gevecht met de Hollanders die van Maastricht een garnizoensstad hadden gemaakt.
Geschiedenis van de Voerstreek
BIJ DE LIMBURGSSPREKENDE GEBIEDEN TOT 1830
Ook nog na het Verdrag van Munster (Vrede van Westfalen, 1648) bleef de hele regio een echte lappendeken van Spaans en Staats (Hollands) gebied. Hoewel relatief rustig duurde het tot de Vrede van Utrecht (1714) voordat Oostenrijk tijdelijk politieke stabiliteit bracht. Tijdens de Franse bezetting werden de Landen van Dalhem en Limburg, waartoe de Voerdorpen behoorden, ingedeeld bij het departement van de Ourthe, de Zuid-Nederlandse buurdorpen bij het departement van de Beneden-Maas. De scheiding was daarmee voltrokken. Ook het Nederlandse bestuur bracht daarin tussen 1815 en 1830 geen verandering en zo kwamen de Limburgssprekende gebieden (tot en met Eupen) bij het ontstaan van België bij de Franstalige provincie Luik (waartoe ze historisch nooit hadden behoord).
Geschiedenis van de Voerstreek
TERUG BIJ LIMBURG IN 1963
De druk van het Duits in het oosten en die van het Frans in het zuiden verdrongen stilaan het Limburgs tot er na 1945 alleen nog de Voerdorpen overbleven. De taalgrensregeling en -wetten van resp. 1930 en 1932 zorgden er uiteindelijk voor dat de Voerstreek op 1 september 1963 deel ging uitmaken van de provincie Limburg en achteraf van het gewest Vlaanderen. Hoewel een administratief Vlaams-Limburgs eilandje, geprangd tussen het Waalse gewest en de Nederlandse grens, is de Voerstreek een ideale ontmoetingsplaats van de haar omringende culturen en volkeren en is haar toekomst gegarandeerd als de Vlaamse overheid én de Voerenaars daarin willen investeren.
Geschiedenis van de Voerstreek
DE VLAG & HET WAPENSCHILD VAN VOEREN
Het wapenschild van Voeren is gebaseerd op dat van de vroegere gemeente ‘s-Gravenvoeren. Het wapenschild werd op 9 december 1988 door de Gemeenschapsminister van cultuur bekrachtigd. Heraldisch wordt het als volgt omschreven “Gevierendeeld, 1. En 4. In zilver, een dubbelstaartige leeuw van keel (rood), gekroond, geklauwd en getongd van goud, 2. En 3. In sabel (zwart), een leeuw van goud, geklauwd en getongd van keel (rood).
Het wapen is gebaseerd op dat van de hertogen van Brabant en Limburg. Voor 1080 lag het machtscentrum van het land van Dalhem wellicht in ‘s-Gravenvoeren.
In de 13 de eeuw kwamen zowel Dalhem als Limburg onder het gezag van de hertog van Brabant. Vooral door de slag van Woeringen op 5 juni 1288 breidden de Brabanders hun gebied aan de oostzijde van de Maas uit. Hertog Jan I van Brabant haalde zijn slag thuis en zo kwamen Limburg en het aangrenzende Rolduc onder Brabants bewind.
Geschiedenis van de Voerstreek
IS HET VOERENS DIALECT EEN GERMAANS DIALECT?
De tongvallen van de Voerstreek zijn op de dialectologische indelingskaart verbonden met de overige dialecten van Belgisch-Limburg, van Nederlands-Limburg en van het Germaanse noordoosten van de provincie Luik”, aldus dr. José Cajot. “Met deze dialecten en met andere van het Duitse taalgebied vormen zij de heterogene overgangszone tussen het Brabants in het westen en het Ripuarisch of Keulerlands in het oosten, die wetenschappelijk Oost-Neder-Frankisch, Zuid-Neder-Frankisch of gewoon Limburgs genoemd wordt.” Het is evenwel niet aan te bevelen de term Platdiets toe te passen op de dialecten van de Voerstreek, omdat dit de indruk kan wekken dat ze iets aparts zijn, dialecten die duidelijk te onderscheiden zijn van de streektalen van de aangrenzende plaatsen van Belgisch-Limburg in het westen en van de Nederlands-Limburgse buurdorpen in het noorden.
Het Nederlands is in het verleden ook Diets/Duuts en Nederduits genoemd.
- Diets/Duuts: taal van het volk van in de Middeleeuwen tot ca. 1500.
- Nederlands: vanaf ca. 1514, en hoofdzakelijk in de Zuidelijke Nederlanden (Vlaanderen).
- Nederduits: vanaf midden 16 de eeuw tot sporadisch nog begin 20 ste eeuw.
Nederlands en Duits zijn twee afzonderlijke Germaanse talen, evenwaardige cultuurtalen. Het Voerens is helemaal geen Duits, maar een plaatselijke verzameling van Nederlands dialecten.
Geschiedenis van de Voerstreek
Taalstrijd in de Voerstreek
In de Belgische Voerstreek woedde met name in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de twintigste eeuw een taalstrijd. De zes dorpen langs de riviertjes de Voer en de Gulp werden in die jaren onderwerp van politiek verhitte taaldebatten. De overheveling van de streek van de Waalse provincie Luik naar de Vlaamse provincie Limburg bij de vastlegging van de taalgrens in 1963 resulteerde in politiek gekrakeel dat in de jaren 1980 geregeld een nationale dimensie kreeg en in 1987 tot de val van de federale regering leidde. De dorpen in de Voerstreek zijn sinds 1963 wettelijk Nederlandstalig met faciliteiten voor Franstaligen. De plaatselijke bevolking sprak in de vier westelijke dorpen (Moelingen, 's-Gravenvoeren, Sint-Martens-Voeren en Sint-Pieters-Voeren) oorspronkelijk Voerens, een Limburgs dialect en in de twee oostelijke dorpen in het Gulpdal (Teuven en Remersdaal) Platdiets. Vanwege de ligging op de grens van het Nederlandse, Duitse en Franse taalgebied beheerst de bevolking vaak zowel Nederlands, Frans als Duits.